Urteberriarekin batera, EAEko espetxeetan aisialdi-ekintza soziokultural bat egiten duten artista, talde edota elkarteei aldez aurretik paper bat sinatzea eskatzen zaigu: “Euskadiko espetxeetan, aisialdirako gizarte- eta kultura- jardueretan tratamendu-helburua eta delituen biktimen duintasuna eta sentimenduak errespetatzeko konpromisoa” deritzana:
“Zinpean adierazten dut ezen ordezkatzen dudan entitateak eta goian adierazitako jardueran parte hartzen dugun kide guztiok konpromisoa hartzen dugula:
- Jarduna eta haren edukiak, betiere, askatasunaz gabetutako pertsonak gizarteratzeko prozesuaren eta espetxe-tratamenduaren xede den jokabide prosozial egokiaren aldekoak izango direla. Ildo horretan, funtsean eta forman, saihestu egingo dira Giza Eskubideen, Ordenamendu Juridikoaren eta espetxeetako tratamendu psikosozialaren aurkako balioak eta jarrerak babestea, justifikatzea eta goratzea ekar dezaketen adierazpenak.
- Era berean, jarduerak eta edukiek ezin izango dute inola ere iraindu edo kaltetu inolako delituren biktimen duintasuna eta sentimenduak, edozein dela ere babestutako ondasun juridikoa.
Ildo horretan, delituak edo jokabide antijuridikoak egitearen aldeko edozein adierazpen saihestuko da, bai eta justiziaren ekintzaren kontrakoak, edo LGTBI+ taldeak, emakumeak, terrorismoaren biktimak, desgaitasuna duten pertsonak, atzerritarrak edo bestelako indarkerien biktimak bezalako kolektiboekiko mespretxua edo gorrotoa erakusten dutenak”*.
Ez, ez dugu sinatuko, eta Eusko Jaurlaritzari dokumentu hori erretira dezala edkatzen diogu.
Lehen puntuaz zera adierazi nahi dugu: Ez dugu Huxleyren “Brave New World”-rako (Bai mundu berria) kultura sortu nahi. Ez dugu kulturgintza bat nahi estatuen, enpresen, espetxeen eta abarren aldeko mezuak bota eta kritikak oro zentsuratzeko.
Bigarren puntuaz esan nahi dugu bereziki mingarria iruditzen zaigula, dokumentuaren xedea zentsura izanik, kolektibo batzuen zapalkuntza historikoa erabiltzea espetxearen irudi-garbiketarako, espetxea bera zapalkuntza horien tresna (izan) delarik.
Kantatu ahal dira “564”, “Carcelero, carcelero” edo “Sarri Sarri?”, “Presos de la sociedad?” edo Pantxoa eta Peiorenak? Bertsolari batek espetxea kritikatu ahal du bertso batean?
Nahi dutena da sortzaileak autozentsura aplikatzea bere buruari, gaizki geratzen delako zuzenean debekatzea eta aldi berean eskubidea ematen diote espetxeari zer den kultura onargarria eta zer ez erabakitzeko nahiko modu arbitrarioan. Kritikak eta publikoak baloratu behar dute kultura.
Kulturak balio terapeutiko bat dauka aske denean, inposatua denean balio hori galtzen du. Sakonean inkisizioaren eta frankismoaren teknika berdinak baliatzen ari dira hitz modernoagoak erabili arren. Pertsona presoek kulturarako eskubidea dute kalekoek bezala. Eta barruan nahikoa kamara eta mikro daude jardun kulturala baldintzatzen dutenak, ez dezagun mamu gehiago gehitu.
Amaitu dezagun irribarre ironiko batekin, gogoan dugu Auschwitz askatu zuteneko 80. urtean izanik “Arbeit macht frei” hura (“Lanak askatzen du”), lan (sarraski) esparruko sarreraren goiburua. Beharbada inoiz edo behin antzezlan, kontzertu, bertso-saio edo hitzaldi batera sartzen garen kulturgileek antzeko zerbait oihukatu beharko genuke: “Espetxeak libre egingo zaituzte!”.
Espetxeak libre egingo gaitu!
